معرفی پل خواجو

جاذبه و زیبایی پل خواجو به قدری است که هر کس به اصفهان سفر کند و از پل خواجو دیدن نکند، گویی سفرش را کامل نکرده است. این پل زیبا در انتهای شرقی خیابان کمال اسماعیل و در نزدیکی میدان خواجو قرار گرفته است و حدود 2 کیلومتر به سمت شرق از سی و سه پل فاصله دارد. طول پل خواجو 133 متر و عرض آن 12 متر است. تزئینات و کاشیکاری های زیبای دهانه های پل، معبر دو طبقه آن و وجود عمارت شاه نشین در وسط پل ویژگی های چشم نوازی است که در نگاه اول آن را از سایر پل های تاریخی دیگر متمایز می کند. زیبایی این پل هنگام غروب و ساعات اولیه شب دو چندان می شود و در این زمان مردم علاقه مند به موسیقی معمولا در دهانه های زیر پل دور هم جمع می شوند و با خواندن آوازهای اصیل و قدیمی از کنارهم بودن لذت می برند.

 

قدمت و سابقه تاریخی

در منابع تاریخی آمده است که این پل به دستور شاه عباس دوم صفوی بر روی بقایای پل حسن آباد ساخته شده است و راه ارتباطی بین محله حسن آباد و دروازه خواجو در شمال زاینده رود و تخت فولاد و راه شیراز در جنوب زاینده رود بوده است. نامهای دیگر این پل عبارت اند از پل بابا رکن الدین، پل گبرها، پل حسن آباد، پل شیراز و پل شاهی.

کاربری این پل صرفا جهت عبور و مرور نبوده است. معماری این پل به گونه ای است که از آن به عنوان سد و آب بند نیز استفاده می شده و با بستن دریچه های آن آب پشت پل جمع می شده و همانند دریاچه ای برای مصارف کشاورزی یا تفریحاتی مثل شنا و قایقرانی استفاده می شده است. عبارت شاه نشین وسط این پل اقامتگاه کوتاه مدت شاه عباس بوده که برای تفریح و تماشای مسابقات قایقرانی از آن استفاده می کرده است.  نوشته های مورخین و همچنین شعرای قدیمی،  عنوان می کند که این پل محلی برای برگزاری مراسم و جشن های مختلف و تفریحات مردم و شاهان صفوی بوده است.

ویژگی های خاص و منحصر به فرد پل خواجو 

پل خواجو در کنار زیبایی های چشم نوازش، ویژگی های منحصر به فرد و بعضا عجیب و اسرارآمیزی نیز دارد. در معماری پل خواجو تقارن و تناسب پل با ظرافت خاصی رعایت شده و نظم و دقت معماران آن قابل تحسین است. توجه به جزئیات و تزئینات در معماری آن در کنار استحکام و قدرت پل و همچنین کاربری های مفید و متعدد آن در کنار هم باعث شده پل خواجو یک شاهکار کامل معماری قلمداد شود.

پل خواجو از نمای بالا شبیه عقابی است که بالهای بلند خود را بر بستر رودخانه گسترده است. عمارت شاه نشین وسط پل شبیه به سر عقاب و کنگره ها و دهانه های دو طرف آن مثل بالهای عقاب به نظر می رسد.

معماری خاص این پل را می توان عمده ترین دلیل استحکام و پایداری آن در طول سالهای سال دانست که به عنوان عامل جلوگیری کننده بروز سیل برای شهر اصفهان هم از آن یاد می شود. ملات استفاده شده در پایه های پل به گونه ای است که هرچه قدر آب بیشتر باشد دوام و استحکام آن افزایش می یابد و به همین دلیل وجود جریان زاینده رود را لازمه پایداری ساختمان پل می دانند.

پایه های سمت غرب پل به شکل مثلثی و نوک تیزند که به نوعی فشار شکن آب هستند و از فشار زیاد به پایه های پل جلوگیری می کنند. در این سمت و با توجه به ویژگی سد گونه پل، آب همچون دریاچه ای آرام و بی هیاهو حس آرامش لذت بخشی را به بازدید کننده القا می کند.

در مقابل، در سمت شرق پل، با صدای جریان آب خروش و هیاهویی برپاست و حس هیجان و تکاپو به بازدیدکنندگان القا می شود. در این سمت پله هایی تا بستر رودخانه وجود دارد که افراد برای نشستن و تماشای آب از نزدیک از آن استفاده می کنند.

نکته جالب دیگر درباره پل خواجو، هماهنگی آن با بستر طبیعی زمین می باشد. به گونه ای که این پل به عنوان سدی زیرزمینی در برابر دریاچه مخزن آب زیر زمینی شهر اصفهان عمل می کند و همچنین باعث می شود تا رودخانه بالا دست سفره آب زیرزمینی شهر را افزایش دهد و در پایین دست نیز مثل زهکشی برای زمین است. 

شیرهای سنگی پل خواجو

در دو طرف پل و درست روبروی هم دو شیر سنگی قدیمی وجود دارد. این دو شیر سنگی نمادی از سپاهیان بختیاری بودند که در آن زمان ها، با قدرت و شجاعت از شهر اصفهان و زاینده رو حفاظت می کردند. نکته جالب در مورد این دو شیر سنگی این است که اگر در کنار یکی از آنها بایستید و به شیر دوم در سمت دیگر نگاه کنید، چشم های شیر مقابل را درخشان و براق می بینید.

شمع های پل خواجو

از دیگر شگفتی های جذاب پل خواجو، دیدن شکلی شبیه شمع از بین دهانه های پل است.  اگر در زاویه 30 درجه از سمت شرقی بیرون پل به دهانه های پایین پل نگاه کنید شاهد نمایی زیبا از این شمع خواهید بود. زیبایی و جذابیت دیدن این شمع ها در هنگام غروب آفتاب و رنگ نارنجی نور خورشید  دو چندان است.

قبله نمای پل خواجو

در شمال پل خواجو و در کنار یکی از شیرهای سنگی، قبله نمایی قدیمی با ظاهری شبیه خورشید بر روی یک تخته سنگ وجود دارد.

علامت های عجیب روی سنگها

در طبقه پایینی پل خواجو و بر روی تخته سنگ های در بدنه اصلی پل، علامت ها و نشان های عجیبی کنده کاری شده که هنوز علت دقیق آن اثبات نشده است. گمانه زنی های مختلفی برای این علامتها زده شده است. برخی آنها را نشانه و امضای حجاران دوره صفوی می دانند که به وسیله آنها دستمزدشان مشخص می شده و برخی دیگر معتقدند این سنگها مربوط به بقایای یک کاخ دوره ساسانی در منطقه قدیمی جی بوده است که از آنها برای ساخت پل استفاده شده و این علامت ها، علامت های سنگ تراشان یونانی این کاخ بوده است.

سنگ قبرهای پل خواجو

در سال 1388 طی عملیات ترمیم و بازسازی پل خواجو، سنگ قبرهایی با ارزش و  قدیمی در اطراف پل کشف شدند که برخی از آنها به موزه تخت فولاد منتقل شدند. برخی علت وجود این سنگ قبرها را استفاده از سنگ های قبرستان تخت فولاد برای مرمت پل در سالهای قدیم می دانند و عنوان می کنند داخل این پل هیچ قبری وجود ندارد.

غسالخانه پل خواجو

در سالهای قدیم در اتاقکی در پایین پل، غسالخانه ای برای شستشوی مردگان وجود داشته است. علت آن نزدیکی این منطقه از زاینده رود به قبرستان تاریخی تخت فولاد اصفهان بوده است.

آرامگاه آرتور پوپ آمریکایی

در ضلع شمال شرقی پل خواجو داخل پارک مشتاق و در فاصله کمی از پل، ساختمان کوچکی وجود دارد که داخل آن آرامگاه پروفسور آرتور اپهم پوپ، نویسنده و ایران شناس نامور آمریکایی زمان پهلوی و همسر وی قرار دارد. پروفسور پوپ نقش به سزایی در شناساندن تاریخ و هنر ایران به مجامع جهانی و همچنین شکل گیری قوانین و سازماندهی های دولت در زمینه باستان شناسی ایران بوده است.

وی به دلیل عشق و علاقه وافرش  به کشور ایران و شهر اصفهان، درخواست می کند که پس از مرگ پیکرش در کشور ایران و در شهر زیبای اصفهان به خاک سپرده شود و پیگیری های طراحی و ساخت بنای آرامگاهش را خود او قبل از فوت انجام می دهد. پروفسور پوپ در سال 1348 از دنیا رفت و پیکرش طبق وصیت او در کنار زاینده رود به خاک سپرده شد.

تفاوت سی و سه پل و پل خواجو

1. سی و سه پل نسبت به پل خواجو در مرکز شهر و در امتداد خیابان چهارباغ عباسی قرار دارد. اما پل خواجو حدودا در دو کیلومتری شرق سی و سه پل واقع است.
2. طول سی و سه پل نسبت به پل خواجو بیشتر و طولانی تر است. تعداد دهانه‌های پل خواجو ۲۴ عدد است؛ در حالی که تعداد دهانه‌های سی و سه پل به ۳۳ عدد می‌رسد.
3. بدنه سی و سه پل به صورت آجری است و فاقد جزئیات در تزئین آن است. در حالیکه پل خواجو دارای تزئینات زیبا، کاشیکاری ها و نقاشی های مختلف در دهانه هایش است.
4. عمارت شاه نشین در وسط پل خواجو آن را به طور چشمگیری متفاوت از دیگر پل ها همچون سی و سه پل می کند.
5. پل خواجو بر خلاف سی و سه پل دارای دو طبقه معبر رفت و آمد هست و هم از طریق پایین پل و هم بالای پل می توان جهت عبور به سمت دیگر استفاده کرد.
6.  قابلیت سد بودن پل خواجو و امکان کنترل خروجی آب ویژگی دیگری است که آن را از سی و سه پل متمایز می کند

راههای دسترسی:

اگر خیابان چهارباغ عباسی را مرکز شهر اصفهان بدانیم، پل خواجو نسبت به آن در سمت شرق و حدود 2 کیلومتر از آن فاصله دارد.

از سمت شمال زاینده رود، پل خواجو در محل تلاقی خیابانهای کمال اسماعیل، مشتاق و چهارباغ خواجو است. به طور مثال از میدان انقلاب به خیابان کمال اسماعیل رفته و در انتهای شرقی این خیابان، به میدان خواجو و پل خواجو می رسید.

از سمت جنوب زاینده رود، پل خواجو در محل تلاقی خیابان های بلوار آیینه خانه، آبشار اول و فیض است. از سمت خیابان چهارباغ بالا به بلوار آیینه خانه رفته و در انتهای این خیابان به میدان فیض و پل خواجو می رسید.

دسترسی از طریق مترو به طور مستقیم به پل خواجو وجود ندارد. با استفاده از خط یک مترو می توانید در ایستگاه سی و سه پل پیاده شده و از آنجا در امتداد بلوار آیینه خانه، توسط تاکسی یا اتوبوس به میدان فیض و پل خواجو برسید.

 

نزدیکترین هتل ها به پل خواجو:

• هتل خواجو –  اصفهان، خیابان چهارباغ خواجو – خیابان شهدای خواجو
• هتل اسپادانا – اصفهان، بلوار آیینه خانه، حد فاصل سی و سه پل و پل فردوسی
• هتل ملل -  اصفهان، خیابان کمال اسماعیل، حد فاصل میدان انقلاب و پل فردوسی
• هتل سپاهان -  اصفهان، خیابان استانداری، انتهای خیابان فرشادی
• هتل زهره - اصفهان، خیابان فردوسی، بین خیابان عافیت و منوچهری
• هتل صفوی –  اصفهان، خیابان فلسطین
• اقامتگاه سنتی قصر منشی - اصفهان، خیابان نشاط، کوچه قصر منشی غربی