هنر اصفهان دارای سابقه و قدمت بسیار طولانی است و همواره مردم اصفهان در هنر و صنعت سرآمد جهانیان بوده است. در جای جای این شهر، در و دیوارها، وسایل و ابزار، ظروف و.... همه نقش و نشانه ای از هنر دارند و این مردمان هر چیزی را به بهترین و هنرمندانه ترین وجه به کمال زیبایی رسانده اند. اصفهان به دلیل قدمت تمدنی که در آن وجود دارد همواره جزء یکی از شهرهای اصلی ایران بوده است و به همین سبب اصفهان مهد بسیاری از هنرها است و همواره رشد هنر و صنعت در این شهر بسیار سریع و پیشتازانه بوده است. توجه همیشگی گردشگران و مسافران از سراسر جهان به این شهر نیز باعث شده است که بسیاری از هنرهای اصیل در این شهر همچنان به حیات خود ادامه دهد و مورد اقبال قرار گیرد.

قطعا سرآمد بودن اصفهان در این همه زیبایی و هنر بوده است که به آن لقب نصف جهان داده اند. گویی که نیمی از هرچه زیبایی در جهان هست را می توان در اصفهان به یکباره دید. در این بین بسیاری از مسافران علاقه مندند تا سوغات و هدیه ای ارزشمند از این شهر به یادگار ببرند و چه سوغاتی بهتر از صنایع دستی اصفهان. در ادامه به معرفی برخی از محبوب ترین صنایع دستی اصفهان می پردازیم:

 

مینا کاری

قدمت هنر میناکاری به 5 هزار سال پیش باز می گردد. این هنر، نقاشی و تزئینات روی ظروف فلزی یا سفالی بوده که امروزه بیشتر روی ظروف مسی انجام می گیرد. رنگ زمینه این نقوش معمولا به رنگ آبی است و احتمالا به همین دلیل نیز نام این هنر را مینا به معنی آسمان آبی نامیده اند. البته امروزه رنگهای دیگری مثل سبز، فیروزه ای، قرمز، مشکی و سرمه ای هم طرفداران زیادی پیدا کرده است. هنر میناکاری در اعصار و زمان های مختلف تغییرات زیادی کرده است. آنچه امروزه رواج دارد به این صورت است که ابتدا ظروف مسی را به نقش و شکل مورد نظر ساخته می شود و سپس در چند مرحله لعاب کاری شده و در دمای بالای کوره حرارت می بیند. سپس استاد میناکار نقوش زیبایی را با دست روی ظروف ترسیم کرده و مجددا داخل کوره حرارت می بیند. از این جهت دوام این ظروف بسیار بالا و ماندگار است.

 

قلم زنی

قلم زنی نیز از جمله هنرهای با سابقه چند هزار ساله است و در طول دوره های مختلف تاریخی انواع و اقسام متنوعی پیدا کرده است. در حال حاضر قلم زنی روی فلز مس و نقره بیشتر رواج دارد و دارای پنج نوع برجسته، نیمه برجسته، ریزه قلمزنی، حکاکی و مشبک است. ثبت نقوش توسط استادکاران قلم زنی تماما توسط دست و با استفاده از چکش و قلم روی فلز نقره یا مس انجام می گیرد. ظروف مختلف فلزی مثل گلدان، سینی، میوه خوری، قندان، شکلات خوری، سماور و.... و همچنین تابلوهای تزئینی، همراه با نقوش گل و مرغ، شکار، خطوط آیات و شعر، نقوش خطایی و اسلیمی از جمله پرطرفدارترین محصولات قلمزنی هستند. هنر قلم زنی به دلیل ماندگاری بالا همواره جزء صنایع دستی محبوب بین ایرانیان و همینطور گردشگران خارجی بوده است.

 

خاتم کاری

خاتم در واقع لایه نازکی به ضخامت یک و نیم میلیمتر از قطعات ریز چوب های مثلثی شکل و استخوان شتر و آلیاژ برنج است که با نظم بسیار دقیقی در کنار هم قرار گرفته و بر روی زیری چوبی چسبانده می شوند. قدمت این هنر نه فقط در ایران که در کشورهای دیگر نیز سابقه بسیار طولانی دارد و مبدع و مبتکر آن مشخص نیست. خاتم کاری در شهرهایی همچون شیراز و اصفهان و تهران، سالیان درازی انجام می شود؛ اما آنچه خاتم هر شهر را از دیگری متمایز می کند تفاوت در نقش و رنگ و نوع مواد اولیه ای است که در آنها استفاده می شود. همچنین گاها تلفیق این هنر با دیگر هنرها مثل ظروف مسی، تزئینات میناکاری، نقوش نگارگری و یا قاب های قلم زنی نیز زیبایی های آن را دو چندان کرده است صنایع دستی خاتم کاری،  تنوع بسیار بالایی دارند. از میز و صندلی در ابعاد بزرگ گرفته تا انواع قاب، انواع جعبه در سایزهای مختلف، انواع قاب و آیینه و شمعدان، ظروف مختلفی همچون گلدان، شکلات خوری، جاقلمی، قندان و ... که مورد توجه علاقه مندان به هنرهای اصیل و زیبای این سرزمین است.

 

قلم کاری

هنر قلمکاری یا چیت سازی در واقع هنر چاپ روی پارچه به شیوه سنتی است. برای این منظور از قالب های چوبی که نقوش به صورت برجسته روی آن تراشیده شده است استفاده می کنند. قسمت های موردنظر قالب را به رنگ آغشته کرده و با وارد کردن ضربه ای نقش را از قالب به پارچه منتقل می کنند. رنگ های مورد استفاده در قلم کاری رنگ های سیاه، قرمز، آبی و زرد هستند که با ترکیب آنها رنگهای قهوه ای و سبز نیز مورد استفاده قرار می گیرند. ازجمله نقوش مورد استفاده در قلمکاری های قدیمی میتوان این موارد را نام برد : نقوش اسلیمی، جانوران اهلی و وحشی، مناظر تاریخی، مینیاتور، شکارگاه‌ ها، زورخانه‌ ها، داستان‌های کهن فارسی و اشعار خصوصا اشعار محتشم کاشانی. اما در حال حاضر بیشترین نقوش پارچه های قلمکاری امروزی را انواع بته جقه ها و لچک و ترنج ها با حاشیه های اسلیمی تشکیل می دهند که بیشتر به عنوان سفره و رومیزی و یا لباس های سنتی استفاده می شوند.

 

فیروزه کوبی

برخلاف دیگر هنرها که قدمتی چند صد ساله دارند، فیروزه کوبی هنری جدید و با قدمتی کمتر از یک قرن به شمار می رود. فیروزه کوبی ابتدا در نیشابور و سپس در مشهد به عنوان تزئین زیورآلات رواج یافت ولی بعدا به دلیل شهرت و محبوبیت بسیاری که پیدا کرد برای ساخت ظروف نیز به کار گرفته شد و با انتقال به اصفهان به اوج زیبایی و خلاقیت رسید. فیروزه کوبی روی ظروف مسی را باید اصالتا به شهر اصفهان نسبت داد. اصفهانی های هنرمند با ترکیب این هنر با هنر قدیمی و اصیل خود یعنی مس، به ساخت انواع ظروف تزئینی مثل گلدان، سینی، کشکول، سنگاب، شکلات خوری، آیینه و شمعدان و .... پرداختند.

هنرمندان فیروزه کوب، قطعات ریز سنگ های فیروزه را با استفاده از لاک مخصوص فیروزه کوبی به صورت موزائیکی بر روی سطح مس، نقره یا برنج با دقت تمام قرار داده و تمامی فضاهای خالی را پر می کنند. سپس سطح رویی سنگهای فیروزه را صیقل داده و پرداخت می کنند تا زیبایی و دوام آن را بیشتر کنند.

 

ظروف مسی

صنایع دستی مسی جزء کهن ترین صنایع اصفهان با قدمتی چند هزار ساله است. بازار مسگرهای اصفهان یکی از جذابترین بازارهای قدیمی اصفهان است که بعد از صدها سال هنوز صدای کوبیدن چکش بر مس همچون نبض تپنده ای نشان از حیات و زندگی هنر این سرزمین دارد. در اصفهان ساخت انواع ظروف مسی به روش سنتی هنوز رواج دارد. برخی ظروف به صورت ساده و با اندک تزئینات و برخی دیگر با ظرافت هرچه تمام تر در قالب ظروف قلمزنی در اوج شکوه و زیبایی وجود دارند. کاری که یک هنرمند با کوبه ها و ابزارهای چکشی بر روی این فلز انعطاف پذیر و پربها می کند آن را به کیمیایی مبدل می کند تا نه تنها امروز بلکه تا پایان دنیا به آنچه برای شما خلق کرده است افتخارکند.

با توجه به قدمت صنایع دستی مسی در اصفهان، بسیاری از دیگر هنرها نیز با این هنر تلفیق شده اند که امروزه ترکیب این هنر را در آثار مختلف دیگری همچون قلمزنی، میناکاری، خاتم کاری، ملیله کاری، نگارگری و جواهرسازی شاهد هستیم.

 

ملیله کاری

هنر ملیله کاری فلزات از جمله هنرهای باسابقه در ایران است که در شهرهای اصفهان، زنجان، تهران و بروجرد رواج دارد. برای این هنر از مفتول های نازک فلزاتی مثل مس، نقره یا طلا استفاده می کنند و آنها را به شکل نقوش سنتی درآورده و لحیم کاری می کنند و به شکل حجم هایی از جمله انواع ظروف یا قابها درمی آورند. به دلیل قیمت مناسبتر مس و استحکام و شکل پذیری آن، بیشتر ظروف ملیله را با مس ساخته و سپس بر روی آن آبکاری نقره می کنند. اما همچنان ملیله هایی که با نقره ساخته می شوند از ظرافت، اصالت و زیبایی بسیار بیشتری برخوردار هستند.

پرطرفدارترین مصنوعات ملیله کاری شامل انواع قابهای گل یا پروانه تزئینی، آیینه و شمعدان، انواع گلدان، سینی، شکلات خوری، گالش (پایه استکان و لیوان)، میوه خوری و همچنین به عنوان زیورآلات گردنبند، گوشواره و... هستند.

 

فرش

فرش دستبافت ایرانی شهرت جهانی دارد و در این بین فرش اصفهان از جمله اصیل ترین و با قدمت ترین فرش هایی است که در طی سالیان دراز همچنان ویژگی های هنری گذشته خود را هنوز حفظ کرده است. فرش در هر شهر و روستای استان اصفهان دارای ویژگی های خاص و منحصر بفرد است که از بین آنها فرش کاشان، نایین، نجف آباد و فرشهای عشایری غرب و جنوب اصفهان بیشترین شهرت و محبوبیت را دارد. در این بین نقش فرش شهر اصفهان نیز با الهام گرفتن از نقوش کاشی های صفوی معمولا به صورت لچک و ترنج و نقوش اسلیمی با گردش ساقه های ختایی هستند و کمتر از نقوش هندسی و شکسته استفاده می شود. ویژگی قرینه سازی در تمامی اجزا و نقش و حاشیه به خوبی در فرش اصفهان رعایت می شود. رنگهای پر استفاده در فرش اصفهان معمولا رنگهای لاکی، سرمه ای، خاکی و کرم هستند. استفاده از ابریشم در فرش اصفهان مرغوبیت آن را چند برابر کرده و جزء محبوب ترین فرش ها در سطح جهانی است.

خرید صنایع دستی مرغوب و اصیل اصفهان از فروشگاههای معتبر و بازارهای سنتی اصفهان امکان پذیر است. بازار میدان نقش جهان، بازار قیصریه، بازار بزرگ قدیم اصفهان از جمله مراکزی هستند که گردشگران معمولا برای خرید سوغات و صنایع دستی اصفهان از آنها بازدید می کنند.